Waterwolfwaarnemingen

Hoe gaat het tot nu toe? Tijd voor een paar waarnemingen hierover.

Een belangrijk gegeven, waar eigenlijk geen of nauwelijks aandacht aan besteed wordt, is het feit dat er in "ons vak" in de loop der tijd (eeuwen in sommige gevallen) een modus operandi ontstaan is, waarin er een balans bestaat tussen werkmethode en "output". Deze balans is een werkmethode die - aldus uitgevoerd - het meest economisch en werkbaar is. Het op deze wijze werken geeft de beste resultaten voor dit werk tegen de minste belemmeringen. Veranderingen in die werkwijze betekent dan automatisch kwaliteitsverlies in het werk of in de uitvoering. Door deze in de praktijk ontstane optimale werkwijze te herorganiseren door middel van modellen-op-papier die komen vanuit een management- of stuurlaag die geen zicht heeft op die onstane maximalisering, ontstaat er alleen maar wanorde.

Een tweede punt is: in het "echte leven" worden veranderingen aangestuurd van onderaf en van binnenuit. Al in de Middeleeuwen werden (stads)privileges niet zomaar gegeven door de landsheer. Van bovenaf opgelegde veranderingen geven alleen maar wrijving. Nee, er was in de samenleving een situatie ontstaan, die achteraf door de landsheer bevestigd en gelegaliseerd werd door het verlenen van privileges. Daar staat dan wel weer tegenover dat de landsheer een beroep op zijn onderdanen kon doen in tijden van oorlog bijvoorbeeld: voor wat hoort wat. Het was een precair evenwicht waarbij de landsheer niet kon zonder zijn onderdanen en de onderdanen niet konden zonder de bescherming door de landsheer.

Hetzelfde zien we in de huidige maatschappij: (nieuwe) wetgeving vertolkt al langer bestaande gevoelens in de maatschappij. Bijvoorbeeld, in de huidige maatschappij is de teneur die van de roep om zwaardere straffen, ook voor lichte vergrijpen, kwajongens als criminelen bestempelen enz. En de wetgevende macht volgt daarin door de wetten en regelgeving strenger te maken. De wetgever legaliseert dus achteraf een nieuw ontstane situatie.

Dit geldt ook in kleinere organisaties: blijvende veranderingen worden aangestuurd van onderaf en van binnenuit. Van buiten en van boven opgelegde veranderingen zullen geen lang leven beschoren zijn. Er ontstaat wrijving in de organisatie en er wordt gemord.
In dit Waterwolfproject wordt geprobeerd om de veranderingen van onderaf en van binnenuit kunstmatig te bewerkstelligen: als de werknemers deze nieuwe werkmethode aanvaarden, dan ontstaat het "nieuwe werken" (een term met allerlei negatieve associaties) automatisch. Op zich is dit slim, want dan zouden de veranderingen inderdaad van binnenuit en van onderaf komen.

Maar zal het zo gaan? Het is de bedoeling dat het "nieuwe werken" geen extra tijd in beslag gaat nemen. Dat het soepel "instroomt" als nieuwe werkwijze. Maar dat zal niet lukken. Want het lijkt dat de veranderingen van binnenuit en van onderaf komen, maar dat is schijn. De feitelijke situatie is precies andersom.

Kortom. Veel van het werk zal op de oude vertrouwde manier blijven gebeuren, omdat dat nu eenmaal de beste, de optimale methode is. Nieuwe aandachtspunten kunnen eventueel volgens nieuwe methoden opgezet worden, maar dat betekent wel dat die náást en bovenop het oude werk moeten gebeuren. Zo zullen ideeën die ik heb over BAM-projecten en -projectjes in de Goudse moslimgemeenschap niet direct binnen mijn werk als beheerder van de bibliotheek en de cartografische collecties passen. Hoewel er in de toekomst wellicht de vruchten van geplukt kunnen worden. Maar het primaire werk van beheer van de bibliotheek en de kaartencollecties zal op de oude manier blijven gebeuren. Misschien dat hier en daar het een en ander geautomatiseerd kan worden, maar de basis blijft onveranderd. Overigens passen deze projecten en projectjes weer wel veel beter in een organisatie waarin de medewerkers multifunctioneel inzetbaar zijn!