De expertise van de massa: een analyse

We hebben even kunnen nadenken over wat er dinsdag gezegd is. We hebben het allemaal kunnen laten bezinken. Dan kom ik toch een probleem tegen: de notie die tegenwoordig hoe langer hoe meer opgeld doet: de "expertise van de massa". Dick Rijken kwam er mee in zijn kennisparadox. En Ton Korver verwoordde dat in de bekende raadopdracht (die ik in het bericht van dinsdag niet heb genoemd), waarbij je moet raden hoe zwaar een stier weegt (of hoeveel knikkers er in een fles zitten, hoe zwaar de kaas weegt, hoeveel volwassen mannen er in een lelijke eend passen, etc.). De individuele deelnemer zit er gegarandeerd naast, maar alle deelnemers bij elkaar komen, gemiddeld, op precies de goede uitkomst. Met andere woorden: als je maar heel veel mensen inschakelt, dan komt het juiste antwoord vanzelf bovendrijven. Mijn bezwaar hiertegen is, dat dit wel geldt voor simpele getalstatistiek. Je berekent hierbij het rekenkundig gemiddelde. De bijbehorende grafiek is die van de "normale verdeling", ook wel de "Gaussdistributie" of de "kromme van Gauss" genoemd. Hierbij ligt de top van de "massa" op het gemiddelde.

Maar stel nu eens. Je hebt een ernstige ziekte en moet diepgaand medisch worden onderzocht. Vraag je dan aan je huisarts: "zoek een zo groot mogelijk aantal willekeurige mensen bij elkaar en laat die groep de diagnose stellen." Of vraag je: "Wie is de beste specialist op dit terrein?" Het antwoord laat zich raden.
Wat ik hiermee zeggen wil: expertise, kennis en kunde kun je niet in een simpel rekenkundig gemiddelde uitdrukken. Slechts een fractie van de mensen weet zo veel over een bepaald onderwerp, dat die er een goed, zuiver oordeel over kan geven. De grafiek die bij dit soort fracties hoort, is niet die van een Gaussverdeling, maar het is een (tak van een) hyperbool.

Links de "massa" die er niets of weinig vanaf weet, rechts de kleine groep en enkelingen die behoren tot de experts en specialisten die er veel vanaf weten. En het gemiddelde, dat in de vorige grafiek de top vormt, ligt hier midden in de bocht.

De "expertise van de massa" is een simplificatie van de werkelijkheid, het is in wezen populistisch. Je kunt met die notie de maatschappij, de samenleving niet te lijf gaan. Die is daar veel te complex voor. Die bestaat niet uit cijfermatige gemiddelden. "De massa wil...", of "de massa vindt..." mag geen uitgangspunt zijn. Die massa staat links in de onderste grafiek. De massa weet te weinig van de bestrijding van de Mexicaanse griep om daar een oordeelkundige opvatting over te hebben.

Maar zelfs als er uit de massa een goed, nieuw idee, of een goede, nieuwe methode komt bovendrijven, is het nog altijd de expert die dat bepaalt: "Hé ja, zo kan het ook; nooit aan gedacht...!" Het is dus niet de massa die bepaalt of een idee of een methode goed is; dat blijft altijd de expert. Er kunnen wel enkelingen in die massa zijn, die met een goed idee komen, maar de expert kan beoordelen of dit inderdaad een goed idee is. Wij moeten proberen die enkelingen uit de massa te vinden.

Start Buiten spelen

Vandaag was de eerste informatiebijeenkomst voor het nieuwe Buiten spelen. Achtereenvolgens kwamen Dick Rijken, Ton Korver en Else Rose Kuiper aan het woord, om het een en ander te betogen over het project. Ik zal proberen de verhalen een beetje samen te vatten, hoewel dat niet overal even goed zal gaan.

Dick Rijken (lector Informatietechnologie aan de Haagse Hogeschool)
Hij begon met een paradox, die er volgens mij op neerkomt dat kennis niet meer in betrekkelijk weinig handen van experts ligt, maar - doordat er nu veel mensen een opleiding genoten hebben en bovendien aangesloten zijn op het internet - de kennis van die vele mensen geconcentreerd is op het internet en er aldus kennis ontstaat die beter is dan die van de experts. Daar zou ik dan tegenin willen brengen, dat dat niet blijkt uit wat de mensen op internet gedaan hebben met de Mexicaanse griep. "Iedereen" wist ineens dat er de meest vreselijke dingen gingen gebeuren en dat er de verschrikkelijkste ingrediënten in het serum zouden zitten. Maar wat een onzin is dat. Hier blijkt dat de expertise van de massa (zie ook Ton Korver) alleen maar tot bangmakerij leidt. Men gelooft het allemaal. Bangmakerij is trouwens de aanleiding voor het Leitmotiv van deze Buiten spelen2.0. Het Leitmotiv is namelijk Hoop.

Je kunt in de kunst- en cultuurwereld drie soorten onderzoek onderscheiden:
1.- vormonderzoek: wat kun je met het medium
2.- contextonderzoek: waar kun je de gevonden vormen voor gebruiken?
3.- transformatie-onderzoek: wat is de wederzijdse relatie tussen een publieke instelling en de samenleving?

We gaan in dit waterwolfproject de samenleving opzoeken en vanuit gebeurtenissen (kernbegrip in dit project) die samenleving bij ons betrekken. Hoe verhouiden onze instellingen zich tot gebeurtenissen in de Goudse samenleving. Welke gebeurtenissen zouden historisch belangrijk  kunnen zijn? Kunnen we zelf gebeurtenissen organiseren?
Hierbij staat ons een aantal organisaties ten dienste: Patching Zone, Lange Poten en No Acadamy.

"De weg naar de uitkomst staat nog niet vast, maar wordt gaandeweg gevonden..."

Ton Korver (lector Human Resource Management aan de HH)
Waterwolf heeft veel te maken met het in beweging zetten van mensen: uit de samenleving naar de organisatie en omgekeerd. Het motto is: "bouw eerst een luchtkasteel, voordat je een kasteel bouwt." M.a.w.je moet eerst een beeld hebben, voordat je het model kunt vormen/realiseren.

Beelden zijn belangrijk. We hebben beelden van organisaties en daardoor ook modellen van die organisaties. Wat voor beelden van "Organisaties2.0" zijn er? Welke beelden passen het best bij onze organisatie? Wat voor managementbeeld hebben we bij "management2.0"? Altijd is de conclusie: Alles moet anders; "Iedereen is manager, niet alleen de toplaag van de organisatie". De traditionele organisatiestructuur is hiërarchisch. Het management is er niet voor om de organisatie in de vaart der volkeren op te stoten. Het management zorgt voor een hoger doel in de organisatie; het zorgt ervoor dat ideeën gerealiseerd kunnen worden.
Het management moet niet conflictontwijkend zijn (conformiteit, consensus en cohesie), maar zorg dragen dat afwijkende meningen ook aan bod komen, niet bang zijn voor conflictueuze situaties. Niet alle neuzen hoeven dezelfde kant op te wijzen, ook al staat dat leuk voor het bestuur van de organisaties. Er moet een "interne markt" voor ideeën zijn. De mensen moeten onafhankelijk van elkaar hun kennis beschikbaar kunnen stellen. De "wijsheid van de massa" uit de omgeving van de organisatie kan heel veel kennis samenbrengen en ter beschikking stellen en mobiliseren (zie echter mijn opmerking over de Mexicaanse griep bij Dick Rijken: je kunt op deze manier ook foute informatie mobiliseren).

Als organisatie verzamelen we geen collecties maar "sensoren". Hiermee wordt bedoeld: als archiefinstelling verzamelen we geen archivalia maar historisch geïnteresseerden; als museum verzamelen we geen objecten maar (kunst)verzamelaars en kunstenaars; als bibliotheek verzamelen we geen boeken maar lezers en schrijvers. Opmerking mijnerzijds is: als je geen collecties zou hebben, waar blijven dan de "sensoren" in het verhaal?

Beantwoord de stelling: "Voor mij zou het luchtkasteel lijken op..."

Else Rose Kuiper (projectmanager Buiten spelen)
De medewerkers die meedoen krijgen de ruimte om dingen te doen en al werkend denken ze na over wat er gebeurt en wat ze zouden willen doen. Er wordt wel een kader gegeven, maar je moet zelf de bijbehorende processen ontdekken. Je moet nadenken over nieuwe manieren van werken en dingen en methodes uitproberen.

Er worden in het begin verschillende projectgroepen opgericht met verschillende opdrachten. Doel is je waarneming op jezelf,op de organisatie en op de omgeving te verscherpen. Hoe doe je dat? En wat doe je met de gegevens die je krijgt?

In het voorjaar wordt hieraan een aantal maanden gewerkt; in het najaar is er tijd voor reflectie op wat we in het voorjaar gedaan hebben. Deze reflectie geeft dan weer stof om het daarop volgende voorjaar mee verder te gaan.

Nan van Schendel (directeur openbare bibliotheek Gouda)
Waarschuwt ten slotte, dat het Waterwolfproject ook veel hoofdpijn, frustratie, weerzin en moeite geeft.

Goudse canon

Gisteren was de officiële presentatie en "overhandiging" aan de gemeente van de Goudse canon in het stadhuis van Gouda. Het was een groot succes: de canon ziet er fantastisch uit. 40 Vensters over de geschiedenis van Gouda. Het wordt met recht (een van) de mooiste canon-websites van Nederland genoemd! Het was ook lekker druk, wat natuurlijk leuk is voor de mensen die ervoor gezorgd hebben dat de canon er kwam.

Inleidende woorden werden gesproken door Dolph. Blussé en Marian van der Veer, beiden van het Historisch Platform Gouda, het platform dat een leidend rol gespeeld heeft in de totstandkoming van de Goudse canon. Wethouder van onderwijs A. Menkveld heeft de canon in "ontvangst" genomen namens de stad Gouda. Natuurlijk kwam Goudanet ook nog een paar keer langs.

Naast deze canon voor volwassenen komt er ook nog een Goudse canon voor de (school)jeugd en een "echt" boek over de Goudse geschiedenis, eveneens voor de jeugd.

Start

Ik ben deze blog begonnen om de wederwaardigheden van het nieuwe "Buiten spelen"-project van Waterwolf/SIA-RAAK te becommentariëren. Het vormt tevens onderdeel van het (leer)traject dat we gaan lopen.

Het eerste traject verliep nogal moeizaam. Er werden verwachtingen gewekt, die niet waargemaakt werden en de gang van zaken was vaak chaotisch. Het gevoel leefde, dat alles veel sneller en doelmatiger had gekund.

Dit wil niet zeggen dat alles zinloos was. Helemaal niet. Er zijn veel dingen aan de orde gekomen die voor een nieuwe visie, aanpak, werkwijze en zo zinvol geweest zijn. De uitkomst waaraan ik meegewerkt heb was Collecties2.0. Dit beoogde een project te worden waarin museumgoudA, het Streekarchief Midden-Holland en de openbare bibliotheek Gouda samenwerken om een website te starten waarin kennis over Gouds plateel bijeengebracht zou worden. Eén van de kerndoelen was om buitenstaanders (bijvoorbeeld vroegere fabrieksarbeiders en verzamelaars) bij elkaar te brengen en hun kennis en anecdotes te verzamelen. Dit zou gelardeerd worden met onder meer een determinatietabel voor Gouds plateel en een digitale kaartapplicatie waarop te zien zou zijn waar de fabrieken en fabriekjes stonden en/of waar plateelbakkers woonden. Foto's en filmpjes zouden aangeklikt kunnen worden om de vroegere toestand te laten zien.

Juist toen Collecties2.0 bezig was op te starten, hield om allerlei redenen het eerste Buiten Spelenproject op te bestaan. Het Gouds plateelproject is nu ondergebracht als een van de dossier plateel in Goudanet.

Maar er zijn nu financiële middelen voor een vervolgtraject van Buiten Spelen. Dat zal binnenkort van start gaan. Eén van de onderdelen van het traject is "23 Archiefdingen", waarmee archiefmedewerkers in contact gebracht worden met moderne IT-toepassingen, die voor ons in de organisatie van nut kunnen zijn om het publiek "van buiten naar binnen" te trekken. Deze blog past daar goed in.