De expertise van de massa: een analyse

We hebben even kunnen nadenken over wat er dinsdag gezegd is. We hebben het allemaal kunnen laten bezinken. Dan kom ik toch een probleem tegen: de notie die tegenwoordig hoe langer hoe meer opgeld doet: de "expertise van de massa". Dick Rijken kwam er mee in zijn kennisparadox. En Ton Korver verwoordde dat in de bekende raadopdracht (die ik in het bericht van dinsdag niet heb genoemd), waarbij je moet raden hoe zwaar een stier weegt (of hoeveel knikkers er in een fles zitten, hoe zwaar de kaas weegt, hoeveel volwassen mannen er in een lelijke eend passen, etc.). De individuele deelnemer zit er gegarandeerd naast, maar alle deelnemers bij elkaar komen, gemiddeld, op precies de goede uitkomst. Met andere woorden: als je maar heel veel mensen inschakelt, dan komt het juiste antwoord vanzelf bovendrijven. Mijn bezwaar hiertegen is, dat dit wel geldt voor simpele getalstatistiek. Je berekent hierbij het rekenkundig gemiddelde. De bijbehorende grafiek is die van de "normale verdeling", ook wel de "Gaussdistributie" of de "kromme van Gauss" genoemd. Hierbij ligt de top van de "massa" op het gemiddelde.

Maar stel nu eens. Je hebt een ernstige ziekte en moet diepgaand medisch worden onderzocht. Vraag je dan aan je huisarts: "zoek een zo groot mogelijk aantal willekeurige mensen bij elkaar en laat die groep de diagnose stellen." Of vraag je: "Wie is de beste specialist op dit terrein?" Het antwoord laat zich raden.
Wat ik hiermee zeggen wil: expertise, kennis en kunde kun je niet in een simpel rekenkundig gemiddelde uitdrukken. Slechts een fractie van de mensen weet zo veel over een bepaald onderwerp, dat die er een goed, zuiver oordeel over kan geven. De grafiek die bij dit soort fracties hoort, is niet die van een Gaussverdeling, maar het is een (tak van een) hyperbool.

Links de "massa" die er niets of weinig vanaf weet, rechts de kleine groep en enkelingen die behoren tot de experts en specialisten die er veel vanaf weten. En het gemiddelde, dat in de vorige grafiek de top vormt, ligt hier midden in de bocht.

De "expertise van de massa" is een simplificatie van de werkelijkheid, het is in wezen populistisch. Je kunt met die notie de maatschappij, de samenleving niet te lijf gaan. Die is daar veel te complex voor. Die bestaat niet uit cijfermatige gemiddelden. "De massa wil...", of "de massa vindt..." mag geen uitgangspunt zijn. Die massa staat links in de onderste grafiek. De massa weet te weinig van de bestrijding van de Mexicaanse griep om daar een oordeelkundige opvatting over te hebben.

Maar zelfs als er uit de massa een goed, nieuw idee, of een goede, nieuwe methode komt bovendrijven, is het nog altijd de expert die dat bepaalt: "Hé ja, zo kan het ook; nooit aan gedacht...!" Het is dus niet de massa die bepaalt of een idee of een methode goed is; dat blijft altijd de expert. Er kunnen wel enkelingen in die massa zijn, die met een goed idee komen, maar de expert kan beoordelen of dit inderdaad een goed idee is. Wij moeten proberen die enkelingen uit de massa te vinden.